ΑΠΟΚΡΥΠΤΟΓΡΑΦΩΝΤΑΣ ΤΑ ΤΟΥΡΚΙΚΑ ΔΡΩΜΕΝΑ

Το τουρκικό δημοψήφισμα της περασμένης Κυριακής έδωσε λαβή σε χείμαρρο αντιφατικών αναγνώσεων - με το ενδιαφέρον στον ευρωατλαντικό ειδικότερα χώρο να εστιάζεται πρωτίστως, και συχνά αποκλειστικά, στις τύχες της «δημοκρατίας» στη γείτονα. Ωσάν το τουρκικό πολίτευμα, από ιδρύσεως του νεότερου τουρκικού κράτους από τον Κεμάλ, να υπήρξε ποτέ δημοκρατικό με τη Δυτική έννοια του όρου. Είτε επί κυριαρχίας των στρατιωτικών, είτε μετά την ανάληψη της εξουσίας από το πολιτικό Ισλάμ.

Επαναλαμβάνουν δηλαδή οι Δυτικοί σχολιαστές σε σχέση με την Τουρκία το σφάλμα που κατά κανόνα διαπράττουν και ως προς άλλες εκτός Δυτικού πολιτικού πολιτισμού χώρες. Αξιολογούν τα πολιτικά καθεστώτα με κριτήρια ξένα προς τη φύση των κοινωνιών που τα εκτρέφουν και στηρίζουν. Με επακόλουθο τη συσκότιση της ουσίας των εκάστοτε πραγματικών διακυβευμάτων. Τα οποία στην τουρκική περίπτωση συνίστανται, αφ’ ενός, στη σταθερότητα εντός του κράτους, και, αφ’ ετέρου, στους εξωτερικούς του προσανατολισμούς.  

Και ως προς μεν το πρώτο, το πιθανότερο είναι ότι η επικράτηση του χαρισματικού και θεληματικού προέδρου Ερντογάν θα δυσχεράνει περαιτέρω, τόσο τις αποσχιστικές προσπάθειες των Κούρδων του ΡΚΚ, όσο και τις τρομοκρατικές δραστηριότητες των ακραίων Ισλαμιστών. Ενώ, σε μια κοινωνία της οποίας θρησκεία και εθνικισμός συγκροτούν τους δύο ισχυρότερους πυλώνες, η συμμαχία μεταξύ του ισλαμογενούς κυβερνητικού Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης και των κεμαλικών του Εθνικιστικού Κινήματος (ΜΗΡ) – αναβίωση, σε κάποιο βαθμό, του επί στρατιωτικού καθεστώτος ισλαμοεθνικισμού του μακαρίτη Οζάλ, τώρα όμως  με τους ισλαμιστές στο τιμόνι – προσφέρει κρίσιμη στήριξη στο υπό διαμόρφωση προεδρικό καθεστώς.

Μεγαλύτερη αβεβαιότητα περιβάλλει αυτή τη στιγμή τις εξωτερικές επιλογές του Τούρκου προέδρου. Η κριτική που πλείονες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις έχουν ασκήσει προσωπικώς στον κ. Ερντογάν εξ αφορμής του δημοψηφίσματος και οι αμετροεπείς, έως κατάφορα προσβλητικές, αντιδράσεις του ιδίου έχουν επί του παρόντος επιβαρύνει σοβαρά το ευρωτουρκικό κλίμα. Χωρίς ουδόλως να αποκλείεται, όμως, τα μερικώς συγκλίνοντα συμφέροντα της Τουρκίας και των κύριων ευρωπαϊκών δυνάμεων σε μια σειρά από μείζονος σημασίας και για τις δύο πλευρές θέματα - Συριακό και Μεσανατολικό γενικότερα, μεταναστευτικό, εμπορικές και ενεργειακές σχέσεις - να οδηγήσουν συν τω χρόνω στην εκτόνωση της δημιουργηθείσης έντασης και στην αναζήτηση οδών συνεργασίας.

Βέβαια, περί εντάξεως της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση ουδείς πλέον σοβαρός λόγος. Επί δεκαετίες άλλωστε η ένταξη αυτή αποτελούσε όνειρο απατηλό -  με τους Ευρωπαίους να υποκρίνονται ότι την διαπραγματεύονται και με τους Τούρκους να υποκρίνονται ότι τους πιστεύουν. Και συνεπώς οι πρόσφατες εξελίξεις παρέχουν την ευκαιρία για την τοποθέτηση των ευρωτουρκικών σχέσεων σε ρεαλιστικότερη βάση. Προς την κατεύθυνση δε αυτή πιθανότατα θα συμβάλει και η Ουάσιγκτον υπό την κυβέρνηση Τραμπ. Η οποία ενώ, σε αντίθεση με τους προκατόχους της, δείχνει παγερά αδιάφορη έναντι της τουρκικής ευρωκοινοτικής προοπτικής, εμφανώς αποδίδει ιδιαίτερη βαρύτητα στη συνεργασία με την Άγκυρα - μεταξύ άλλων κατά του Ισλαμικού Κράτους. Όπως μαρτυρεί και το συγχαρητήριο τηλεφώνημα του Αμερικανού προέδρου προς τον Τούρκο ομόλογό του την επομένη του δημοψηφίσματος.  

Σημειωτέον ότι μια τέτοια εξέλιξη ανταποκρίνεται και στο ελληνικό εθνικό συμφέρον, στο μέτρο που αποκλείει την Τουρκία από τα κοινοτικά κέντρα στρατηγικών αποφάσεων, αλλά ευνοεί τη στενή σύνδεσή της με την Ευρωπαϊκή Ένωση - της οποίας ως μέλος έχουμε φυσικά τη δυνατότητα να συνδιαμορφώνουμε  τη στάση.

Κατά τα λοιπά, ο πρόεδρος Ερντογάν είναι, εκτός απροόπτου, ο δεδομένος ηγέτης της γείτονος για πλείονα έτη. Και επομένως ως προς το όλο πλέγμα των ελληνοτουρκικών σχέσεων - Κυπριακό, Αιγαιακά, μεταναστευτικές ροές – αυτός θα είναι ο κύριος συνομιλητής μας. Η ψευδαίσθηση ότι είναι ετοιμόρροπος οδηγεί σε επικινδύνως παραπειστικά συμπεράσματα. Ενώ η επιπολαίως προτεινόμενη από ορισμένους – αλλά ευτυχώς διαχρονικά αποκρουόμενη από την επίσημη ελληνική Πολιτεία – συμπαράσταση σε στοιχεία στρεφόμενα κατά της τουρκικής κρατικής υπόστασης, όπως οι αποσχιστικοί Κούρδοι, αποτελεί σίγουρη συγκρουσιακή συνταγή.