THE SINO-RUSSIAN TANDEM AND THE WEST

 For at least two centuries, the geopolitical triangle West – Russia – China has been undergoing successive transformations. Initially, the West and Russia engaged in a competitive collaboration to plunder the expiring "Celestial Empire." Subsequently, the West attempted to use the People's Republic of China as a counterweight to the Soviet threat. And, during the brief period of American unipolarity that followed the collapse of the Soviet Union, Washington, largely supported by its allies and partners, dealt with both Beijing and Moscow without any apparent strategic planning—if not with a significant dose of carefree arrogance. However, the exponential rise of Chinese power, the dynamic return of Russia to the global geopolitical arena, and the emerging rapprochement between Moscow and Beijing now compel the West to decide between continuing and likely escalating the simultaneous confrontation with these two powers or pursuing flexible diplomacy to disrupt their developing common front.

Hard Power Dynamics

Even a cursory look at the balance of "hard power" between the four militarily strongest Western countries — USA, UK, Germany, and France—, and, on the other hand, China and Russia makes clear the vital nature of this dilemma. Although the West, in terms of military spending, vastly outstrips the potential Sino-Russian axis (the US defense budget alone is more than double the sum of the corresponding Chinese and Russian), the Russian nuclear arsenal is at the top of global rankings, marginally exceeding the American one. And, under Xi’s presidency, Beijing is rapidly expanding its already significant nuclear forces.

With respect to the nuclear scene, it should be stressed that both Russians and Chinese—just as, on the Western side, the Americans, the British, and the French — possess a "second-strike capability" that raises the specter of "mutually assured destruction." This is to say that a conventional military confrontation with these two powers carries a risk of escalation into a nuclear holocaust. Strategic realism, therefore, dictates that the West avoids, to the extent possible, a military escalation with each of the two separately and, a fortiory, with both simultaneously. And it is likely that the leaders of Russia and China, notwithstanding their opportunistic public statements, harbor similar fears about the Western nuclear posture.

Chinese Objectives

Regarding the state of Western relations with Beijing: The most recent American "National Security Strategy" considers the PRC as “the only competitor with both the intent to reshape the international order and, increasingly, the economic, diplomatic, military, and technological power to do it”. The European Council, in June 2023, while calling China a "partner," named it also "a competitor and a systemic rival." And beyond the official pronouncements, China’s emergence in global affairs is widely recognized as a historic development reminiscent in many ways of the rise of the United States since the early twentieth century.

Addressing the risks to American interests from the expanding Chinese world role, Washington, under President Obama, undertook a major revision of its China policy aimed at containing Beijing—primarily in the Asia-Pacific area but not solely. However, this "Pivot to Asia" was largely impeded, partly by Western adventurism in the broader Middle East but mainly by the downturn in the West’s relations with Russia.

 West-Russia Relations

In the strategic climate shaped by the war in Ukraine, NATO's June 2022 "Strategic Concept" refers to the Russian Federation as "the most significant and direct threat to Allies’ security and to peace and stability in the Euro-Atlantic area". The EU’s "Strategic Compass for Security and Defense" of March 2022 characterizes Russian policies as "a long-term and direct threat for European security." And the Atlantic Alliance’s "Washington Summit Declaration" of July 2024 predicts that "the all-domain threat Russia poses to NATO will persist into the long term".

For the rising tensions in its relations with Moscow, the West is not altogether without blame. But this certainly does not in the least justify the unreservedly condemnable Russian invasion of Ukraine, against which Americans and Europeans rightly provided Kyiv with decisive assistance.

However, the course of the war now calls for tough decisions on the part of the West. Significant voices on both sides of the Atlantic continue to oppose a negotiated end to the conflict and, indeed, are pushing for the intensification of hostilities with a view to defeating Russia and bringing about regime change in Moscow. But this goal, seemingly achievable after the initial Russian military setbacks, is now clearly beyond reach. Those who persist in pursuing it ignore, in addition to the nuclear threat, the toxic geopolitical effects of the Sino-Russian rapprochement.

A Disquieting Alignment

Under Western pressure, Russia is increasingly becoming what a reputable American newspaper refers to as a "junior partner" of China (The U.S. should beware of the Beijing-Moscow axis, The Washington Post, March 25, 2023). Inter alia, Moscow serves as a useful tool in Beijing’s efforts to pull the so-called Global South—essentially most of humanity, including key regional powers in Asia, the Middle East, Africa, and Latin America—away from Western influence. A typical case is that of the BRICS: an intergovernmental organization critical of the Western order and encompassing 45 percent of the world's population, in which according to two analysts, Russia plays the role of the "angry, vocal spearhead," but China is "the real driving force." (Vide Alexander Gabuev and Oliver Stuenkel, The Battle for the BRICS, Foreign Affairs, September 224, 2024.) While yet another unwelcome, from a Western perspective, outgrowth of the Sino-Russian entente is the formation, under essentially Chinese auspices, of an anti-Western geopolitical alignment that comprises, besides China and Russia, North Korea and Iran.

Resolving the Ukrainian crisis certainly does not mean surrendering to the Kremlin's whims. The Western objective should be to end the war through a realistic, viable compromise. Some analysts believe this could have already been achieved if, at a more propitious stage of the hostilities, Washington had exercised its decisive influence over Kyiv – whose political agenda does not always align with the broader Western interests. Nonetheless, despite the positive developments for the Russian side on the battlefield and the limited effectiveness of Western sanctions, President Putin may still be open to meaningful negotiations. After all, over the twenty-four years he has ruled, either as prime minister or president, and notwithstanding his tragically flawed calculations and maneuvers, particularly as to Ukraine, he has mostly proven to be a "rational geopolitical player”; aware no doubt of the risks faced by a Russia entangled simultaneously in acute confrontation with the Western World and in a state of dependency on China. In any case, it is in the West’s interest to test his intentions, given that a successful negotiation would not only put an end to the war and reduce the risk of nuclear escalation but very likely contribute as well to Moscow's disengagement from Beijing's embrace.

Underlying Sino-Russian Tensions

Despite the circumstantial rapprochement of the two Eurasian giants, major conflicts of interest continue to lurk beneath the surface. For example, although a long-standing Sino-Russian border dispute was settled by treaty two decades ago, the Russians have not ceased to worry about potential Chinese territorial aspirations at their expense. Moscow is also concerned about the challenge posed to its influence in Central Asia by China's "Belt and Road Initiative" and in the Arctic by the intense Chinese activity there. And the growing presence of the two associates in East Asia and the Pacific bears a distinctly competitive stamp. While in the military field, Chinese armaments and particularly the ambitious Chinese nuclear program are naturally a source of concern for the Russians.

As a result, even if only a partial normalization of Russia’s relations with the West is achieved, the underlying Sino-Russian tensions will probably come to the fore. But only if the Western powers re-evaluate their policy toward Moscow. Primarily by forgetting the chimera of transforming Russia into a mirror copy of the West. The espousal by the Russian leadership and society of the country’s authoritarian traditions is a development probably inevitable in the short term and potentially a long-term one, as it is widely perceived by the Russian public as a guarantor of the cohesion and security of the Russian Federation; both of which were severely tested under the faux democratization that followed the collapse of the Soviet Union. Geopolitical realism dictates that the West seek a modus vivendi with Putin's authoritarian regime rather than with the Russia of our dreams.

Ideally, in managing relations between the West and the Sino-Russian tandem, Europeans would focus on Russia while Americans on China. Sadly, the problematic state of the European Defense and Security Policy makes such a division of labor practically impossible. Irrespective of the preferences of those in power in Western capitals, Washington is driven by the force of circumstance to play the leading role on both these fronts. It remains, of course, to be seen if it will rise to the occasion.

As a final note: It is self-evident, yet worth emphasizing, that the adoption by the West of geopolitical realism as a guideline in managing its relations with the two major powers of Eurasia does not comport the downgrading of Western socio-political values. On the contrary, the peaceful projection of these values acts as a multiplier to the "soft power" of the Western world. On the strict condition that no attempt is made to impose them – especially by military force. 

Η ΔΥΣΚΟΛΗ, ΑΛΛΑ ΕΠΙΤΑΚΤΙΚΑ ΑΝΑΓΚΑΙΑ ΕΥΡΩΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΣΥΜΠΡΑΞΗ

 Προδημοσίευση άρθρου από το τεύχος 149 των Εθνικών Επάλξεων, περιοδικής έκδοσης του Συνδέσμου Επιτελών Εθνικής Αμύνης (ΣΕΕΘΑ).

Εισαγωγή

Οι κρίσιμες εκλογικές αναμετρήσεις ένθεν και ένθεν του Ατλαντικού, σε συνάρτηση με το ραγδαίως μεταλλασσόμενο παγκόσμιο περιβάλλον τείνουν να καταστήσουν το τρέχον έτος σταθμό στη μακρά ιστορική αλληλεπίδραση Ευρωπαίων και Αμερικανών· καθώς όλα δείχνουν ότι διαρκούντος του 2024 θα κριθεί σε μεγάλο βαθμό η βούληση και ικανότητα των δύο κύριων συνιστωσών του Δυτικού Κόσμου να συνδιαχειρισθούν αποτελεσματικά τα ζωτικής σημασίας κοινά τους στρατηγικά συμφέροντα.

Από το δόγμα Μονρόε στην πλανητική σύμπραξη

Μετά τον πρώιμο αμυντικό και ευρωφοβικό απομονωτισμό της, όπως εμβληματικά αποτυπώθηκε στο Δόγμα Μονρόε, η Ουάσιγκτον παρενέβη επανειλημμένως στα ευρωπαϊκά πράγματα – κυριότατα κατά τους δύο Παγκόσμιους Πολέμους και κατά τον Ψυχρό – για να αποτρέψει την ανάδυση στην  Ευρασία μιας υπερδύναμης, και μόνο η ύπαρξη της οποίας θα συνιστούσε από αμερικανικής σκοπιάς θανάσιμη απειλή. Όχι δε μόνο ο στρατηγικός αυτός στόχος επετεύχθη, αλλά και η επακολουθείσασα κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης εγκαινίασε την αποκληθείσα «αμερικανική μονοπολική στιγμή».^[1] Η οποία όμως αποδείχθηκε βραχείας διάρκειας. Στον υπό διαμόρφωση δε νέο, «πολυπολικό» κόσμο, οι Ηνωμένες Πολιτείες, μολονότι παραμένουν στην κορυφή της παγκόσμιας ιεραρχίας ισχύος, δεν «άρχουν» πλέον «του πλανήτη». Με επακόλουθο οι απειλές και προκλήσεις κατά της Δύσης να διογκώνονται – και η στενότερη σύμπραξή Ευρωπαίων και Αμερικανών προς αντιμετώπισή τους να προβάλλει ως μάλλον αυτονόητη ανάγκη. Μένει ωστόσο να φανεί κατά πόσον η λογικώς επιβεβλημένη ευρω-αμερικανική αυτή συμπόρευση θα γίνει πράξη.

Έως σχετικώς πρόσφατα, οι Ευρωπαίοι, συμπεριλαμβανομένων των μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης – με εξαίρεση τη διφορούμενη στάση του στρατηγού ντε Γκολ έναντι του ΝΑΤΟ, στην οποία όμως μόνο επιφανειακά έδωσαν συνέχεια οι διάδοχοί του – είχαν ασμένως επαφεθεί σχεδόν εξ ολοκλήρου στην αμερικανική στρατιωτική προστασία.^[2] Και οι εκάστοτε αμερικανικές ηγεσίες είχαν εξ ίσου προθύμως ανταποκριθεί στις ευρωπαϊκές αμυντικές ανάγκες. Και μάλιστα, παρά τις μάλλον προσχηματικές εκκλήσεις τους για αύξηση της ευρωπαϊκής αμυντικής συμβολής, δεν απέκρυπταν την αντίθεσή τους στη συγκρότηση μιας στρατιωτικά αυτοδύναμης Ευρώπης.^[3]

Ουάσιγκτον και ευρωπαϊκά κέντρα αποφάσεων καλούνται ωστόσο τώρα να επανεξετάσουν τις σχέσεις τους υπό το φως των νέων παγκόσμιων συσχετισμών. Ειδικότερα: Η υπό συγκριτικό πρίσμα περιστολή της αμερικανικής ισχύος και επιρροής δυσχεραίνει εκ των πραγμάτων την – πάντοτε αποφασιστικής σημασίας – αμυντική κάλυψη του ευρωπαϊκού χώρου από τις ΗΠΑ. Ενώ φόβοι – κατά πάσαν πιθανότητα υπερβολικοί – εγείρονται τόσο στην Ευρώπη, όσο και στις ίδιες τις Ηνωμένες Πολιτείες, για το ενδεχόμενο η αμερικανική εγγύηση της ευρωπαϊκής ασφάλειας να αποδυναμωθεί, εάν κατά τις επικείμενες προεδρικές εκλογές επικρατήσει ο κ. Τραμπ. Οπωσδήποτε δε καθίσταται πλέον επιτακτική η από καιρού προβαλλόμενη από τους «ευρωπαϊστές» ανάγκη, η Κοινοτική Ευρώπη να εμπλουτισθεί με μια αξιόπιστη στρατιωτική διάσταση. Όχι βέβαια ανταγωνιστικά, αλλά συμπληρωματικά προς την Ατλαντική Συμμαχία.

Αφού, άλλωστε, το πιθανότερο είναι ότι στο προβλεπτό μέλλον, έστω και στρατιωτικά αναβαθμισμένη, η ΕΕ θα αδυνατεί να καλύψει με επάρκεια την άμυνά της, ερήμην της Ουάσιγκτον. Η οποία, σημειωτέον, όχι μόνο παρέχει στους Ευρωπαίους συμμάχους της το αναγκαίο στρατιωτικό αμυντικό συμπλήρωμα, αλλά και συχνά στο πολιτικό επίπεδο λειτουργεί ως παράγων υπέρβασης των ενδοευρωπαϊκών διαφωνιών. Ως εκ τούτου δε, το μόλις προ πενταετίας αποκληθέν από εξέχοντα Ευρωπαίο ηγέτη «εγκεφαλικά νεκρό» ΝΑΤΟ εξακολουθεί να διαδραματίζει – ή ακριβέστερα ίσως, διαδραματίζει εκ νέου – ρόλο κρίσιμο στον συντονισμό των δυτικών αντιδράσεων και χειρισμών έναντι των κλιμακούμενων και διαφοροποιούμενων απειλών και προκλήσεων κατά της Δύσης.^[4] Με χαρακτηριστική εν προκειμένω την καθοριστική συμβολή του στην άμεση συγκρότηση του ενιαίου δυτικού μετώπου κατά της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία.

Στο υπό μετεξέλιξη δε διεθνές αυτό περιβάλλον, οι δυτικές χώρες, πέραν των παγκόσμιας κλίμακας προκλήσεων της εποχής μας – κλιματική αλλαγή, υγεία, κλπ. –  καλούνται να συνδιαχειρισθούν κατά προτεραιότητα:

●       τις προσπάθειες του καθεστώτος Πούτιν να θέσει υπό έλεγχο την Ουκρανία, αποβλέποντας πρωτίστως στην εδραίωση της θέσης της Ρωσίας στην παγκόσμια ιεραρχία ισχύος·

●       την ανάδυση της Κίνας ως κύριου ανταγωνιστή της  Δύσης και την εντεινόμενη σύμπραξή της με τους Ρώσους σε αντιπαράθεση προς την υποτιθέμενη δυτική ηγεμονική βούληση· και

●       τις διεργασίες στους κόλπους του «Παγκόσμιου Νότου» – ήτοι της πλειονότητας της ανθρωπότητας – οι οποίες προβλέπεται να έχουν όλο και σοβαρότερες επιπτώσεις στο διεθνές γίγνεσθαι.

Ρωσία και Ουκρανικό

Η αρχική αδιαπραγμάτευτη δυτική στήριξη προς το Κίεβο κατά της ρωσικής εισβολής  υπόκειται ήδη σε αύξουσες αμφισβητήσεις εκατέρωθεν του Ατλαντικού. Με μέλη του ΝΑΤΟ και της ΕΕ, όπως η Γερμανία και η Ουγγαρία, να φέρουν βαρέως τις οικονομικές επιπτώσεις της αποκοπής τους από τους ρωσικούς ενεργειακούς πόρους. Και μολονότι ορισμένοι νατοϊκοί σύμμαχοι και κοινοτικοί εταίροι, όμοροι ως επί το πολύ με τη Ρωσική Ομοσπονδία – Πολωνία, βαλτικές χώρες – έχουν ως κύρια προτεραιότητα την αντιμετώπιση της εικαζόμενης ρωσικής εναντίον τους απειλής, οι περισσότεροι ανησυχούν πρωτίστως για τον κίνδυνο το Ουκρανικό να πυροδοτήσει μια πολεμική σύγκρουση της Δύσης με τη Ρωσία.

Όλα δε δείχνουν ότι τους φόβους αυτούς συμμερίζεται και η αμερικανική ηγεσία. Η οποία, χωρίς να περιστέλλει την παντοειδή υποστήριξή της προς το Κίεβο – για ευρύτερους γεωπολιτικούς λόγους η αποτροπή της κατά κράτος νίκης της Ρωσίας στην Ουκρανία αποτέλεσε αρχήθεν  σταθερό μέλημά της –  ενθαρρύνει την εξεύρεση ειρηνικής εξόδου από το ουκρανικό αδιέξοδο· και, όπως και άλλες δυτικές κυβερνήσεις, συμμετέχει επιλεκτικά στις διεξαγόμενες, υπό διάφορα σχήματα, φορείς, και σκοπιμότητες, σχετικές διεθνείς διαπραγματεύσεις. Δοθείσης όμως της ισχυρής θέσης των Ρώσων έναντι των Ουκρανών, τόσο επί του πεδίου, όσο και υπό την έποψη του γενικότερου συσχετισμού δυνάμεων, η τελεσφόρηση της όποιας ειρηνευτικής προσπάθειας προϋποθέτει κατά πάσαν βεβαιότητα την οριστική απόσπαση από την Ουκρανία μεγάλου τουλάχιστον μέρους των υπό ρωσική κατοχή ουκρανικών εδαφών.^[5] Δηλαδή παραχωρήσεις ασύμβατες με τις φιλοδοξίες, ή ακόμη και με την πολιτική επιβίωση, του κ. Ζελένσκι. Επί του οποίου, άλλωστε, οι Δυτικοί υποστηρικτές του αποφεύγουν να ασκήσουν ιδιαίτερα ισχυρές πιέσεις προς την κατεύθυνση ενός συμβιβασμού – όταν δεν πράττουν το αντίθετο.^[6]

Κατά τα λοιπά, το κοινοτικό μεν πολιτικό τοπίο, όπως διαμορφώνεται μετά τις ευρωεκλογές και τις κατά χώρα εθνικές εκλογές, προοιωνίζεται συνέχιση της αδυναμίας των Ευρωπαίων να εξεύρουν για τις σχέσεις τους με τη Μόσχα κοινό παρανομαστή – πέραν βέβαια των συνήθων γενικόλογων κοινοτικών ευχολογίων.^[7] Η δε κυβέρνηση Μπάιντεν, η μόνη σε θέση να παρέμβει με ουσιαστική προοπτική υπέρ της ειρήνευσης, συμπαρασύροντας έτσι και τον κύριο όγκο των Ευρωπαίων συμμάχων, έχει ισχυρό κίνητρο, παραμονές εκλογών, να αποφύγει ριζοσπαστικές πρωτοβουλίες επί θέματος περιορισμένου λαϊκού ενδιαφέροντος, η προεκλογική αντιπαράθεση περί το οποίο τείνει χαρακτηριστικά να εστιασθεί στο οικονομικό κόστος της στήριξης του Κιέβου μάλλον, παρά στο γεωπολιτικό διακύβευμα του πολέμου.

 Και συνεπώς, αυτή τη στιγμή, υπό την καθοριστική αίρεση των μετεκλογικών αμερικανικών αποφάσεων, ως  πιθανότερη έκβαση της ουκρανικής τραγωδίας εμφανίζεται η, κατόπιν πρόσθετης, απρόβλεπτης διάρκειας, ανθρωποθυσίας, παγίωση των διαχωριστικών γραμμών επί του πεδίου – μετά ή άνευ συμφωνίας. 

O Σινικός Ελέφαντας

Η Κίνα έχει προσφυώς αποκληθεί «ο ελέφαντας στο δωμάτιο», καθό μέτρο συντελεί, αθόρυβα ως επί το πολύ, αλλά καθοριστικά, στη διαμόρφωση του ευρύτερου διεθνούς τοπίου.^[8] Καίτοι δε Ευρωπαίοι και Αμερικανοί κατ’ ανάγκην αναγνωρίζουν την αύξουσα παγκόσμια εμβέλειά της, η διαχείριση των σχέσεών τους με το Πεκίνο δίνει συχνά λαβή σε διαφωνίες – τόσο μεταξύ των δύο ακτών του Ατλαντικού, όσο και στο εσωτερικό των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Εκ πρώτης βέβαια όψεως, οι επίσημοι χαρακτηρισμοί της Κίνας από τις ΗΠΑ και την ΕΕ δεν διαφέρουν ουσιωδώς. Κατά την Ουάσιγκτον,  «η ΛΔΚ αντιπροσωπεύει την πλέον σημαντική γεωπολιτική πρόκληση της Αμερικής...τον μόνο ανταγωνιστή έχοντα τόσο την πρόθεση, όσο και, όλο και περισσότερο, την…ικανότητα να αναδιαμορφώσει τη διεθνή τάξη».^[9] Και οι  Βρυξέλλες την αποκαλούν «εταίρο, ανταγωνιστή και συστημικό αντίπαλο».^[10] Στην πράξη, ωστόσο, η εκατέρωθεν προσέγγιση του Πεκίνου παρουσιάζει σημαντικές διαφορές.

Και ως προς μεν τις οικονομικές σχέσεις, ενώ κεντρικός άξονας της πολιτικής της Ουάσιγκτον, τόσο επί προεδρίας Τραμπ, όσο και επί της παρούσης,  ήταν και παραμένει ο εμπορικός προστατευτισμός και γενικότερα η απεξάρτηση από την κινεζική οικονομία, οι περισσότερες κοινοτικές χώρες επιζητούν αντιθέτως μεγαλύτερη, επ’ αμοιβαιότητι, πρόσβαση στην κινεζική αγορά. ^[11]

Σε ό,τι δε αφορά στην άμυνα και ασφάλεια, μολονότι και οι δύο πλευρές του Ατλαντικού ανησυχούν για τη συνεχή στρατιωτική ενδυνάμωση της ΛΔΚ και τις περιφερειακές επεκτατικές της βλέψεις, οι Αμερικανοί – όπως είναι φυσικό, λαμβανομένων υπ’ όψιν των παγκόσμιων συσχετισμών σκληρής ισχύος – αποδίδουν ιδιαίτερο βάρος στη στρατιωτική αποτροπή. Και ενισχύουν, μεταξύ άλλων, τη θέση τους στον Ινδικό-Ειρηνικό καλλιεργώντας στενούς δεσμούς με επιτόπιες δυνάμεις. Με χαρακτηριστικές περιπτώσεις τις  διμερείς συμμαχίες τους με την Ιαπωνία και τη Νότιο Κορέα, και πολυμερείς συμπράξεις, όπως, ειδικότερα, η συμφωνία Quad με Αυστραλία, Ιαπωνία, και Ινδία, και η AUKUS με την Αυστραλία και το Ηνωμένο Βασίλειο.^[12]

Σημειωτέον ότι, οι μόνοι μεταξύ των κοινοτικών Ευρωπαίων με σημαντική δημογραφική και στρατιωτική παρουσία στον Ινδο-Ειρηνικό είναι οι Γάλλοι. Οι οποίοι, όμως, ενώ τάσσονται υπέρ της εκεί ελευθερίας ναυσιπλοΐας και προς στήριξή της διεξάγουν κοινά γυμνάσια με χώρες της περιοχής και εμφανίζονται πρόθυμοι να συνεργασθούν και με την Ουάσιγκτον εντός και εκτός ΝΑΤΟ, αποφεύγουν να εμπλακούν ευθέως στο αντι-σινικό σύστημα των Αμερικανών· και τηρούν έναντι του Πεκίνου στάση συνδιαλλακτικότερη της αμερικανικής – ανταποκρινόμενη και στις απόψεις της πλειοψηφίας των λοιπών κοινοτικών εταίρων.[13] Υπό τις συνθήκες δε αυτές, η υποστηριχθείσα από την κυβέρνηση Μπάιντεν και άλλους – κατά κύριο λόγο τους Βρετανούς, αλλά όχι μόνον – προέκταση του νατοϊκού πολιτικο-στρατιωτικού δικτύου στην Άπω Ανατολή δεν αποτελεί πραγματοποιήσιμη επιλογή: Το ευρωπαϊκό και το απωανατολικό μέτωπο, μολονότι εκ των πραγμάτων αλληλένδετα, θα παραμείνουν αυτοτελή· με εκτενέστερη και αποτελεσματικότερη την ευρω-αμερικανική σύμπραξη στο πρώτο.

Πηγή τέλος ιδιαίτερης ανησυχίας για τους Δυτικούς και αντικείμενο διαβουλεύσεών τους αποτελεί η κινεζική  ανάμιξη στο Ουκρανικό. Μολονότι όμως η προσοχή των αρμοδίων Αμερικανών και Ευρωπαίων εστιάζεται κυρίως στην παρεχόμενη από το Πεκίνο – επί του παρόντος, αρκετά προσεκτική, σημειωτέον – στήριξη προς τους Ρώσους, μεγαλύτερη πιθανότατα απειλή μεσοπρόθεσμα για τη δυτική ασφάλεια, και χρήζουσα ως εκ τούτου εμπεριστατωμένης διασυμμαχικής προσοχής, είναι η υπό την πίεση του πολέμου προϊούσα πρόσδεση της Μόσχας στο άρμα της ανερχόμενης Κίνας – και τούτο παρά την αμοιβαία καχυποψία και τις πάντοτε υποβόσκουσες εντάσεις και συγκρούσεις συμφερόντων των δύο γιγάντων. Με την εντεινόμενη αυτή σινο-ρωσική σύμπραξη να συνηγορεί υπέρ της αναζήτησης από τη Δύση ενός modus vivendi με τη Ρωσία – ανέφικτου κατά πάσαν βεβαιότητα εφόσον συνεχίζονται οι εχθροπραξίες στην Ουκρανία.

Ο Παγκόσμιος Νότος.

Ο όρος Παγκόσμιος Νότος αποτελεί μια βολική γενικολογία καλύπτουσα το πλειοψηφικό εκείνο τμήμα της ανθρωπότητας, το οποίο, ως επί το πολύ κοινωνικο-οικονομικά υπανάπτυκτο, διαβιούσε στο περιθώριο τρόπον τινά της ιστορίας, υφιστάμενο πολύ συχνά την παντοειδή εκμετάλλευση των εκάστοτε ισχυρών του πλανήτη. Αλλά το οποίο, μετά τον Β! Παγκόσμιο Πόλεμο και κυρίως μετά τον Ψυχρό και την αμερικανική  μονοπολική στιγμή, διεκδικεί θέση υπό τον ήλιο αντίστοιχη προς τη σημασία του. Κατά τα λοιπά δε, συμπεριλαμβάνει πλείονα, άνισου μεγέθους και βαρύτητας και λίαν ανομοιογενών επιδιώξεων κράτη – παράδειγμα η Ινδία, το Ιράν και η Νότιος Αφρική – τα οποία όμως έχουν ως κοινό χαρακτηριστικό γνώρισμα τη σύναψη ευέλικτων συναλλακτικών σχέσεων, συνήθως χωρίς ιδεολογικό πρόσημο, προκειμένου να εξασφαλίσουν εθνικά οφέλη και, κατά κανόνα, να διασφαλίσουν και την προσωπική θέση των ηγετών τους. Προς  επίτευξη δε των στόχων τους αξιοποιούν συστηματικά τον ανταγωνισμό της Δύσης με τον υπό συγκρότηση σινο-ρωσικό άξονα, εκμεταλλευόμενα  ειδικότερα, τόσο τις προσπάθειες του Πεκίνου και της Μόσχας να τα θέσουν υπό την οικονομική, πολιτική ή/και στρατιωτική τους επιρροή, όσο και τις δυτικές αποτρεπτικές αντενέργειες.  ^[14]

Σημειωτέον ότι, σε διακηρυκτικό επίπεδο, Αμερικανοί και Ευρωπαίοι προσεγγίζουν τον Παγκόσμιο Νότο προτάσσοντας και οι μεν και οι δε το ιδεολόγημα της «παγκόσμιας φιλελεύθερης τάξης», της δημοκρατίας και των ανθρώπινων δικαιωμάτων.^[15] Δηλαδή, ένα ηθικώς άμεμπτο δόγμα, το οποίο, μολονότι η παρελθούσα πράξη τους – των μεν στην αμερικανική ήπειρο, των δε στις πρώην αποικίες τους, και όχι μόνο – το παραβίαζε κατ’ εξακολούθηση, επικοινωνιακά αξιοποιούμενο προσφέρεται πάντοτε ως πηγή «ήπιας ισχύος». Πλην όμως το οποίο είναι ασύμβατο με την εσωτερική πολιτική πραγματικότητα του συνόλου σχεδόν των χωρών του Παγκόσμιου Νότου – και γενικότερα βέβαια των εκτός δυτικής πολιτισμικής παράδοσης.

Στο μέτρο δε που, ανεξαρτήτως κινήτρων, το ιδεολόγημα αυτό  χρησιμοποιήθηκε από τους Δυτικούς ως εργαλείο άσκησης εξωτερικής πολιτικής πέραν του διακηρυκτικού σταδίου, αποδείχθηκε από επικίνδυνο έως και καταστροφικό. Με τις ολέθριες συνέπειες των «καθεστωτικών αλλαγών», τις οποίες εν ονόματί του η Ουάσιγκτον σε αγαστή σύμπνοια με τους Ευρωπαίους συμμάχους της επέβαλε ή προσπάθησε να επιβάλει στην ευρύτερη Μέση Ανατολή, να αποτελούν παράδειγμα προς αποφυγήν.

Ειδικής τέλος μνείας στο πλαίσιο των σχέσεων των Δυτικών με τον Παγκόσμιο Νότο χρήζει το Παλαιστινιακό· και όλως ιδιαίτερα οι διδακτικές ομοιότητες και διαφορές του με το Ουκρανικό. Καθώς αμφότερα εγκυμονούν τον κίνδυνο πυροδότησης μιας πολύ ευρύτερης σύρραξης· ο δε χειρισμός τους  από τις δυτικές δυνάμεις – τις μόνες ικανές και στις δύο περιπτώσεις να ωθήσουν αποτελεσματικά προς ειρήνευση – δυσχεραίνεται από τους προσωπικούς πολιτικούς υπολογισμούς των αντίστοιχων επιτόπιων κυβερνώντων.

Με τις δύο διεθνείς όμως αυτές κρίσεις να διαφέρουν ως προς το ότι, η μεν ουκρανική, όπως ήδη επισημάνθηκε, δεν εγείρει, πέραν των οικονομικών της επιπτώσεων, παρά περιορισμένο ενδιαφέρον στη δυτική κοινή γνώμη, ενώ τα διαδραματιζόμενα στη Γάζα έχουν προκαλέσει τον έντονο, υπέρ ή κατά του Ισραήλ, ιδεολογικό φανατισμό μεγάλου μέρους των δυτικών ψηφοφόρων και πολιτικών. Ιδιαίτατα στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου, παραμονές μάλιστα εκλογών, ο επιβαλλόμενος συνδυασμός στιβαρής και συνάμα σώφρονος διαχείρισης του Παλαιστινιακού – ο πρόεδρος Μπάιντεν και η υποψήφια για τη διαδοχή  του Κάμαλα Χάρις έχουν τοποθετηθεί δημοσία υπέρ της λύσης «των δύο κρατών» – αποδεικνύεται δυσεπίτευκτος, αν όχι ανέφικτος. Κάτι που βέβαια εξυπηρετεί και τους καραδοκούντες γεωπολιτικούς αντιπάλους της Δύσης.

Επίμετρο

Υπό τις συνθήκες αυτές, το διεθνές ενδιαφέρον εστιάζεται στις δυνητικές επιπτώσεις επί των ευρωαμερικανικών σχέσεων, από τη μια των προβληματικών πολιτικών διεργασιών στον κοινοτικό χώρο, και από την άλλη και κυρίως της ετυμηγορίας των Αμερικανών ψηφοφόρων κατά τις προεδρικές εκλογές του προσεχούς Νοεμβρίου.

Και σε ό,τι αφορά στις τελευταίες αυτές – ως προς την έκβασή  των οποίων οι  οποιεσδήποτε προβλέψεις κατά τη σύνταξη του παρόντος είναι άκρως επισφαλείς – η μεν Κυρία Χάρις έχει κατ’ αρχήν δεσμευθεί να συνεχίσει ως πρόεδρος την εξισορροπητική γραμμή Μπάιντεν·[16] χωρίς ωστόσο οι κατά καιρούς τοποθετήσεις της να αποκλείουν επί μέρους προσαρμογές, όπως π.χ. η επίδειξη αυξημένης ευαισθησίας έναντι των αιτημάτων των Παλαιστινίων.[17] Ο δε αντίπαλός της κ. Τραμπ εμμένει στις αντιλήψεις του περί πρωτοκαθεδρίας του αμερικανικού εθνικού συμφέροντος και ανταποδοτικής διπλωματίας· και έχει, μεταξύ άλλων, αντιταχθεί στην αύξηση της παρεχόμενης από τις ΗΠΑ βοήθειας στους Ουκρανούς, και διαβεβαιώσει, επικαλούμενος το διεθνές κύρος του, ότι, εάν εκλεγεί, θα τερματίσει τον πόλεμο «εντός εικοσιτετραώρου».[18] Προκαλώντας σε ορισμένους, Ευρωπαίους ιδίως, ανησυχίες για το ενδεχόμενο η επιστροφή του στον Λευκό Οίκο να σημάνει τη στροφή της Ουάσιγκτον προς επιθετικό απομονωτισμό.[19] Υπό το φως ωστόσο της παρελθούσης αμερικανικής εκλογικής και κυβερνητικής πρακτικής, οι προεκλογικές διακηρύξεις αμφοτέρων των υποψηφίων για την προεδρία μάλλον πρέπει να αντιμετωπίζονται με ικανή δόση επιφυλακτικότητας.

Ενώ σε σχέση με τα ευρωενωσιακά πράγματα, ιδιαίτερα προβληματίζει η ταυτόχρονη πολιτική εξασθένιση και των δύο συνιστωσών του «γαλλογερμανικού άξονα»: του Γάλλου προέδρου μετά τις αλλεπάλληλες, ασαφούς πολιτικού στίγματος εκλογικές αναμετρήσεις, και του Γερμανού καγκελαρίου συνεπεία των προστριβών στους κόλπους του πολυκομματικού κυβερνητικού σχήματος του οποίου προΐσταται, καθώς και της ανοδικής πορείας αντισυστημικών δυνάμεων στον πολιτικό χάρτη της χώρας.[20] Με επακόλουθο η διαχειριστική ευχέρεια και των δύο ηγετών να περιορίζεται – πολύ λιγότερο, είναι αλήθεια, στη γαλλική περίπτωση, χάρις στις αυξημένες προεδρικές αρμοδιότητες, ιδιαίτατα στους τομείς της εξωτερικής πολιτικής και της άμυνας, που διασφαλίζει στον πρόεδρο το σύνταγμα ντε Γκολ· και να δυσχεραίνεται  ως εκ τούτου η διαμόρφωση μιας κοινής ευρωπαϊκής στρατηγικής.

Η οποία αποτελεί προϋπόθεση για τον ισότιμο και αποτελεσματικό χειρισμό των κοινών συμφερόντων, προκλήσεων και κινδύνων από τους Κοινοτικούς Ευρωπαίους  και  τους Αμερικανούς. Εν απουσία δε της οποίας, η αναγκαία στρατηγική αυτονομία της ΕΕ καθίσταται ανέφικτη, και η στρατηγική της εξάρτηση από τις ΗΠΑ –  σε αντιδιαστολή με την επιβαλλόμενη  συμμαχική συνεργασία – μονόδρομος.

---

[1] Χαρακτηριστικό το άρθρο του Charles Krauthammer, The Unipolar Moment, Foreign Affairs, Vol. 70, No. 1, America and the World 1990/91, σ. 23-33. Published By: Council on Foreign Relations.

 

 

 

[2] Camille Grand, Defending Europe with less America, European Council on Foreign Relations, 03-07-2024.

[3] The Case for EU Defense, Center for American Progress, 01-06-2021, https://www.americanprogress.org/article/case-eu-defense/ .

[4] Emmanuel Macron warns Europe: NATO is becoming brain-dead, The Economist, 07-11-2019.

[5] Κατά τη σύνταξη του παρόντος, αρκετοί επενδύουν ελπίδες αναστήλωσης των τυχών των ουκρανικών όπλων στην εν εξελίξει ουκρανική εισβολή στο Κούρσκ. Πιθανότατα όμως πλησιέστερα προς την πραγματικότητα βρίσκεται η απομυθοποιητική ανάλυση του επί μακρόν κυβερνητικού στελέχους Αμερικανού George Beebe, The hazards of Ukraine's incursion into Russia, Responsible Statecraft, 20-08-2024.

[6] Για μια συνηγορία από σοβαρή βρετανική πηγή υπέρ της «σκληρής» γραμμής στο Ουκρανικό, βλ. James Nixey, Pushing Ukraine to negotiate now would be disastrous, Chatham House, 03-12-2023.

[7] Χαρακτηριστικές και οι ουκρανικές ακροβασίες του πρόεδρου Μακρόν. Βλ. War in Ukraine: Emmanuel Macron's metamorphosis from dove to hawk, Le Monde, 14-03-2024.

[8] Βλ. επί παραδείγματι, Stuart Lau, China is the elephant in the room at the G-7, Foreign Policy, 06-10-2021.

[9] National Security Strategy, October 2022, The White House, https://www.whitehouse.gov/wp-content/uploads/2022/11/8-November-Combined-PDF-for-Upload.pdf.

[10] European Council conclusions on China, 30 June 2023, https://www.consilium.europa.eu/eress/press-releases/2023/06/30/european-council-conclusions-on-china-30-june-2023/.

[11] David Rennie, China unites America and Europe in alarm. But they don’t agree on the solution, The Economist, 06-06-2024. Οι σχέσεις με την Κίνα και ιδιαίτερα η οικονομική πτυχή τους, αποτελούν αντικείμενο διαβουλεύσεων Ευρωπαίων και Αμερικανών και στους κόλπους της G7 (της   Ομάδας των Επτά, στην οποία, εκτός από τις ΗΠΑ και την ΕΕ, συμμετέχουν και η Γαλλία η Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ιαπωνία, η Ιταλία και ο Καναδάς).

[12] Βλ. Για το σινο-αμερικανικό ισοζύγιο ισχύος στον Ινδο-Ειρηνικό, βλ. Derek Grossman, America's Indo-Pacific Alliances Are Astonishingly Strong, RAND, 08-12-2023· Mackenzie Eaglen, China Has Built the Strongest Military in the Indo-Pacific, Real Clear Defense, 22-08-2024·  και Lynn Kuok, America Is Losing Southeast Asia. Why U.S. Allies in the Region Are Turning Toward China, Foreign Affairs, 03-09-2024. Ειδικότερα για την αντιμετώπιση από την Ουάσιγκτον του κινεζικού πυρηνικού οπλοστασίου, βλ.  David Sanger, Biden Approved Secret Nuclear Strategy Refocusing on Chinese Threat, New York Times, 20-08-2024.

[13] Για τη γαλλική στρατηγική στον Ινδο-Ειρηνικό, βλ. Nicolas Mazzucchi, The French Strategy for the Indo-Pacific and the issue of European cooperation, The Hague Centre for Strategic Studies, Απρίλιος 2023.

[14] Χαρακτηριστική είναι η συνεργασία της  αντικομμουνιστικής κυβέρνησης της Αργεντινής με την Κίνα. Βλ.  Argentina’s Milei Finds It Hard to Decouple From China. President keeps close economic ties with Beijing to help restore growth while cozying up to the U.S., Wall Street Journal, 18-08-2024. Σύμφωνα με την πρώην υπουργό εξωτερικών των ΗΠΑ Κοντολίζα Ράις, Η Κίνα «είναι εν πολλοίς αγνωστική ως προς την εσωτερική σύνθεση άλλων κρατών. Υπερασπίζεται σθεναρά την πρωτοκαθεδρία και υπεροχή του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος, αλλά δεν επιμένει να πράξουν οι άλλοι το ανάλογο.» Βλ. Condoleezza Rice, The Perils of Isolationism, Foreign Affairs, τεύχος Σεπτεμβρίου/Οκτωβρίου 2024. Για μια ευρύτερη, διεισδυτική ανάλυση της σινο-αμερικανικής αντιπαράθεσης στον Παγκόσμιο Νότο, βλ. Daniel Runde, China is Winning the Global South, The National Interest, 21-08-2024.

[15] Για τις αμερικανικές θέσεις, βλ. Democracy Policy Under Biden: Confronting a Changed World, Carnegie Endowment for International Peace,  https://carnegieendowment.org/research/2024/02/democracy-policy-under-biden-confronting-a-changed-world?lang=en.  Για τις ευρωενωσιακές, Joint Communication to the European Parliament and the Council, EU Action Plan on Human Rights and Democracy, 2020-2024, European Commission, 25-03-2020, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A52020JC0005.

 

 

 

 

[16] Βλ. Foreign Policy Priorities, Kamala Harris’s Positions, Council on Foreign Relations, https://www.cfr.org/election2024/candidate-tracker/kamala-harris. Επίσης, David E. Sanger, On Gaza, Democrats’ Most Divisive Issue, Harris Embraces Biden’s Balancing Act, NYT, 23-08-2024.

[17] Κατά μία ενδιαφέρουσα, αλλά τολμηρή αν όχι  παρακινδυνευμένη πρόβλεψη, μια προεδρία Χάρις θα μπορούσε να επηρεασθεί προς «ταπεινότερη» (ρεαλιστικότερη/ανεκτικότερη) κατεύθυνση από τις απόψεις δύο βασικών συμβούλων της σε θέματα εξωτερικής πολιτικής. Βλ. Michael Hirsh, Preparing for a Less Arrogant America, A close reading of two books by authors who advise Kamala Harris reveals a vision for a humbler approach to foreign policy, Foreign Policy, 20-08-2024.

 

 [18]Βλ. Foreign Policy Priorities. Donald Trump’s Positions, Council on Foreign Relations, https://www.cfr.org/election2024/candidate-tracker/donald-trump·  και, Trump describes how he could solve Russia-Ukraine conflict in 24 hours, Fox News, 16-07-2023.

[19] Για τους ευρωπαϊκούς φόβους σε σχέση με τη μετεκλογική αμερικανική εξωτερική πολιτική και την ενδεικνυόμενη ευρωπαϊκή στάση βλ.: Giovanna De Maio και Célia Belin, Europe’s America Problem, Foreign Affairs, 23-08-2024· Liana Fix και Michael Kimmage, Trump’s Threat to Europe, Foreign Affairs, 22-03-2024· και Phillips P. O’Brien και Edward Stringer, Planning for a Post-American NATO, Foreign Affairs, 06-09-2024. Όπως ο αναγνώστης θα διαπιστώσει, σε πλείονα σημεία οι σημαντικές αυτές αναλύσεις αποκλίνουν ουσιωδώς από τις εκτιμήσεις του παρόντος άρθρου.

[20] Βλ. AfD’s success in German elections piles pressure on a fragmented EU, The Guardian, 03-09-2024.

ΣΥΓΚΛΙΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΘΕΣΕΙΣ ΣΤΟΥΣ ΕΥΡΩΕΝΩΣΙΑΚΟΥΣ ΚΟΛΠΟΥΣ

 Προδημοσίευση άρθρου από το τεύχος 148 των Εθνικών Επάλξεων, περιοδικής έκδοσης του Συνδέσμου Επιτελών Εθνικής Αμύνης (ΣΕΕΘΑ).

Εισαγωγή

Παρά τα σημαντικά επιτεύγματα του ευρωενωσιακού εγχειρήματος, το όραμα της «Ηνωμένης Ευρώπης» – της «Πανευρώπης» του Αυστριακού ευγενούς, με κρητικές και βυζαντινές ρίζες, Κουντεχόβε-Καλέργκι –  παραμένει, και όλα δείχνουν ότι θα παραμείνει επί πολύ, ένας ανεκπλήρωτος πόθος. Ενώ όμως καταφανώς απορρίπτουν την ομοσπονδιακή ομογενοποίηση, τα ιστορικά έθνη-κράτη της ηπείρου μας αναζητούν μορφές σύμπραξης επιτρέπουσες, πέραν της προαγωγής των εσωτερικών βιοτικών τους συνθηκών, την από κοινού αντιμετώπιση κοινού ενδιαφέροντος διεθνών κρίσεων και προκλήσεων, όπως κατ’ εξοχήν: οι πόλεμοι στην Ουκρανία και στη Γάζα· η εκθετική άνοδος της κινεζικής ισχύος· και η πολλαπλώς προβληματίζουσα μεταναστευτική εισροή. [1]

Κοινοτικοί θεσμοί και εθνικές πολιτικές

Για τη διαμόρφωση κοινής στρατηγικής στον διεθνή χώρο οι είκοσι επτά ευρωενωσιακές κυβερνήσεις διαθέτουν μια όχι ευκαταφρόνητη θεσμική εργαλειοθήκη.^[2] Εν απουσία όμως συναντίληψης ως προς το πρακτέον και της συνακόλουθης πολιτικής βούλησης, οι Βρυξέλλες αρκούνται πολύ συχνά στη διακήρυξη αρχών και προθέσεων χωρίς πρακτικά επακόλουθα. Χαρακτηριστικές οι υπεραισιόδοξες  εκτιμήσεις για τις συναφείς κοινοτικές επιδόσεις, τόσο του Υπάτου Εκπροσώπου της ΕΕ για Θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Ασφάλειας Ζοζέπ Μπορέλ, όσο και της  προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κυρίας φον ντερ Λάιεν· με την τελευταία μάλιστα να χαιρετίζει την επ΄ευκαιρία του Ουκρανικού «γέννηση μιας γεωπολιτικής Ένωσης».^[3]

Μέχρι πρότινος, καθοδηγητικό, τρόπον τινά, ρόλο στα ευρωπαϊκά πράγματα, και ειδικότερα στα σχετικά με την εξωτερική και αμυντική πολιτική, διαδραμάτιζε ο με αρκετή υπερβολή αποκληθείς «γαλλο-γερμανικός άξονας»΄ ήτοι η δρομολογηθείσα από τους ντε Γκωλ και Αντενάουερ και συνεχισθείσα έως και επί καγκελαρίας Μέρκελ εναρμόνιση των θέσεων των δύο ιθυνουσών κοινοτικών δυνάμεων κατά τρόπο συμβάλλοντα και στην επίτευξη ευρύτερων κοινοτικών συσπειρώσεων. Όλα ωστόσο δείχνουν ότι οι εντεινόμενες διαφωνίες μεταξύ Παρισιού και Βερολίνου ως προς τον χειρισμό των πυκνούμενων διεθνών κρίσεων και προκλήσεων τείνουν ενίοτε να μετατρέψουν το γαλλογερμανικό αυτό δίπολο από δύναμη ενοποιητική σε παράγοντα διχασμού. [4]

Και η μεν Γερμανία, κυβερνώμενη από έναν προβληματικό συνασπισμό ετερογενών πολιτικών κομμάτων, εστιασμένο στη στήριξη μιας δοκιμαζόμενης και από τη διεθνή συγκυρία οικονομίας, αλλά και ανήσυχο για την εκλογική άνοδο αντισυστημικών πολιτικών δυνάμεων, αποφεύγει γεωπολιτικές περιπέτειες και κστ’ ουσίαν επαναπαύεται στη νατοϊκή – ήτοι αμερικανική – προστασία.

Ενώ ο Γάλλος πρόεδρος, αντιμέτωπος και αυτός με αύξουσα εσωτερική αμφισβήτηση, επενδύει αντιθέτως σε μια ρηξικέλευθη εξωτερική πολιτική. Και, προτάσσοντας την προσφιλή του «ευρωπαϊκή στρατηγική αυτονομία», επιχειρεί να αξιοποιήσει τη σημαντική γαλλική στρατιωτική ισχύ, συμβατική και πυρηνική, καθώς και την ιδιότητα της Γαλλίας ως μονίμου μέλους του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, για να εδραιώσει τον ηγετικό ρόλο της χώρας του.^[5]

Γενικότερα  δε, υπό την πίεση και του διεθνούς περιβάλλοντος οι συμφυείς με το κοινοτικό γίγνεσθαι εθνικές διαφοροποιήσεις συνεχίζονται, όταν δεν οξύνονται. Σχετικά ενθαρρυντικό, ωστόσο, για τις τύχες του ευρωενωσιακού εγχειρήματος είναι το ότι και οι ευρωσκεπτικές πολιτικές δυνάμεις, όχι μόνο αποφεύγουν να ταχθούν υπέρ της εξόδου της χώρας τους από την ΕΕ, αλλά και επαγγέλλονται την υπέρ των εθνικών τους συμφερόντων πλήρη αξιοποίηση των κοινοτικών θεσμών.^[6] Υπο το πρίσμα δε αυτό, δεν στερείται ίσως σημασίας και η διαπιστούμενη μεταμέλεια της πλειοψηφίας των Βρετανών ψηφοφόρων για το Μπρέξιτ.^[7]

Το Ουκρανικό

Σε μία από τις σοβαρότερες, μέχρι στιγμής, δοκιμασίες της κοινοτικής συνοχής έχει δώσει λαβή ο χειρισμός του Ουκρανικού. Καθώς ο Γάλλος πρόεδρος, χωρίς προηγούμενη διαβούλευση στα αρμόδια ευρωενωσιακά όργανα ή καν, όπως φαίνεται, ενημέρωση άλλων κοινοτικών ηγετών, αρχικά μεν επιχείρησε να αποτρέψει τη ρωσική εισβολή απευθυνόμενος προσωπικά στον πρόεδρο Πούτιν, και αμέσως μετά, παρά την απαξιωτική αντιμετώπισή του από τον Ρώσο ομόλογό του αλλά προσβλέποντας στην αποτροπή της κλιμάκωσης του πολέμου και στην εξομάλυνση των σχέσεων της Δύσης με τη Μόσχα, ετάχθη κατά της «ταπείνωσης» της Ρωσίας. Ενώ, μεταμορφωθείς έκτοτε, σύμφωνα με μία δημοσιογραφική παρομοίωση, από περιστέρα εις ιέρακα, και στο πλαίσιο,  όπως δηλώνει, μιας «στρατηγικής ασάφειας» αποσκοπούσης στην αποτροπή μιας μοιραίας για την ευρωπαϊκή αξιοπιστία και ασφάλεια ρωσικής νίκης, δεν αποκλείει ακόμη και την ανάπτυξη χερσαίων δυτικών στρατιωτικών δυνάμεων σε  ουκρανικό έδαφος. Με τις  γαλλικές αυτές μεταλλάξεις να έχουν επενεργήσει διχαστικά στους κοινοτικούς κόλπους, όπου οι εκάστοτε τοποθετήσεις του προέδρου Μακρόν συνάντησαν ευρύτατη αντίθεση – παρά την ενθουσιώδη υποστήριξη που παρέχουν προς τις πιο πρόσφατες εξ αυτών ορισμένοι, όμοροι κυρίως με τη ρωσική επικράτεια, εταίροι. ^[8] 

Προσθετέον ότι η ενδοκοινοτική αυτή διένεξη έχει και μία νατοϊκή και σε τελευταία ανάλυση αμερικανική διάσταση, στον βαθμό που οι γαλλικές πρωτοβουλίες και προτάσεις, τόσο οι αρχικές, όσο και οι νεότερες, χωρίς να θέτουν υπό αμφισβήτηση την αξία του ΝΑΤΟ τείνουν να το παρακάμψουν – και κατά μία ερμηνεία υποδηλώνουν και αμφιβολίες για την ισχύ της εγγύησης της ευρωπαϊκής ασφάλειας από την Ουάσιγκτον, ιδίως σε περίπτωση αλλαγής αμερικανικής ηγεσίας. ^[9]

Το Παλαιστινιακό

Εξ ίσου εμφανής, όμως, είναι η αδυναμία της Ευρωπαϊκής Ένωσης να χαράξει ενιαία στρατηγική στον ταρασσόμενο μεσανατολικό χώρο. Με τα κοινοτικά όργανα να περιορίζονται ως επί το πολύ σε επιμελώς εξισορροπημένες διακηρύξεις αρχής, στερούμενες ουσιαστικού «διά ταύτα.^[10] Συνεπεία δε του στρατηγικού αυτού κενού, η ΕΕ αδυνατεί να ασκήσει επιρροή ανάλογη προς την εν δυνάμει ισχύ της επί εξελίξεων στενά ωστόσο συνυφασμένων, τόσο με το διεθνές της κύρος, όσο και με σημαντικά εθνικά συμφέροντα κρατών-μελών της.

Ως προς το Παλαιστινιακό ειδικότερα, η Κοινοτική Ευρώπη έχει από μακρού υιοθετήσει σε διακηρυκτικό επίπεδο τη λύση «των δύο κρατών». Κατά την παρούσα δε  αιματηρή φάση της ισραελο-παλαιστινιακής διαμάχης, η ΕΕ, στο ίδιο εξισορροπητικό πνεύμα, από τη μια στηλίτευσε τη αποτρόπαια επίθεση της Χαμάς της 7^ης Οκτωβρίου 2023 κατά Ισραηλινών αμάχων, και από την άλλη, με  έμμεση αλλά σαφή αναφορά στην ισραηλινή αντίδραση, «επανέλαβε τη σημασία της αείποτε διασφάλισης της προστασίας όλων των αμάχων σύμφωνα με το Διεθνές Ανθρωπιστικό Δίκαιο». Κατά τα λοιπά, όμως, αδυνατεί μέχρι στιγμής να διαμορφώσει ενιαία στάση  και συνακόλουθα να ασκήσει αποτελεσματική πίεση σε σχέση με το πρακτικώς προέχον: την κατάπαυση του πυρός στη Γάζα προκειμένου, αφ’ ενός, να παρασχεθεί βοήθεια στους κατοίκους της και, αφ’ ετέρου, να δρομολογηθεί η οριστική ειρήνευση. Και – ενδεικτικό της κοινοτικής πολυφωνίας – ενώ ορισμένοι εταίροι, μεταξύ των οποίων η Γαλλία και η Γερμανία, εξαρτούν την αναγνώριση παλαιστινιακού κράτους από μια συνολική συμφωνία με το εβραïκό, η Ισπανία, η Ιρλανδία, και η Νορβηγία το έχουν ήδη αναγνωρίσει.^[11]

Το Μεταναστευτικό

Το πρωταρχικό, ωστόσο, κοινοτικό μέλημα σε σχέση με την ευρύτερη Μέση Ανατολή είναι πιθανότατα το μεταναστευτικό. Πρόκειται για μια οξεία και μακροπρόθεσμη πρόκληση, καθώς όσο υφίστανται – και όλα δείχνουν ότι θα υφίστανται επί πολύ ακόμη – τεράστιες διαφορές βιοτικού επιπέδου μεταξύ των χωρών προέλευσης των μεταναστών και των ευρωπαϊκών, οι τελευταίες θα συνεχίσουν να λειτουργούν ως μαγνήτης. Και μολονότι μέχρι πρότινος αρκετές κοινοτικές κυβερνήσεις, με προεξάρχον το Βερολίνο, προσέβλεπαν στους μετανάστες για την κάλυψη οικονομικών τους αναγκών  ή ακόμη και του δημογραφικού τους ελλείμματος, τώρα   πλέον οι κοινοτικοί Ευρωπαίοι στη μεγάλη τους πλειοψηφία τους αντιμετωπίζουν ως πρόβλημα εθνικής δημόσιας τάξης και κοινωνικής συνοχής μάλλον παρά ως οικονομική ή δημογραφική ευκαιρία. Ως εκ τούτου δε ο χειρισμός του μεταναστευτικού έχει αποβεί πηγή ζωηρών διαβουλεύσεων και αμφισβητήσεων στους κοινοτικούς κόλπους, μεταξύ άλλων ως προς: 

● την προώθηση μεταναστών από τις χώρες πρώτης υποδοχής προς τον λοιπό κοινοτικό χώρο επί τη βάσει μιας δίκαιας κατανομής βαρών μεταξύ εταίρων· 

●    την από κοινού κατοχύρωση της ασφάλειας των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ· με τους γεωγραφικά πιο απομακρυσμένους εταίρους να εμφανίζονται πολύ πιο χαλαροί σε σύγκριση με τους αμέσως πληττομένους· και

●   τη σύμπραξη (outsourcing) με τρίτες χώρες – κυρίως κείμενες σε χώρους διέλευσης των μεταναστών – προκειμένου να ελεγχθούν οι κατευθυνόμενες προς Ευρώπη μεταναστευτικές ροές. [12]

Υπό την πίεση δε αυτών και άλλων συναφών προβληματισμών και διαφωνιών, η ΕΕ καταβάλλει από καιρό προσπάθειες για να χαράξει κοινή μεταναστευτική πολιτική – με κύριο μέχρι στιγμής επίτευγμα την υιοθέτηση στις 14 Μαίου ε.έ. από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Συμφώνου Μετανάστευσης και Ασύλου. Μένει ωστόσο να φανεί στην πράξη κατά πόσον η εν λόγω συμφωνία, η οποία σημειωτέον αφήνει στους κοινοτικούς εταίρους ευρέα περιθώρια εθνικών αποφάσεων και επιλογών, θα αποτελέσει πράγματι «μεταρρύθμιση ορόσημο», όπως χαρακτηρίζεται από τη σχετική κοινοτική ανακοίνωση, ή ενδεχομένως θα αποδειχθεί ένα επί πλέον επεισόδιο στην περιπετειώδη διαδρομή του μεταναστευτικού. 

Σινο-ευρωπαϊκά.

Ιδιαίτερα δυσχερής, τέλος, αποδεικνύεται ο συντονισμός της στάσης των κοινοτικών Ευρωπαίων έναντι της δυναμικά ανερχόμενης στο διεθνές στερέωμα Κίνας. Χαρακτηριστικά, τον Ιούνιο του 2023 το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αποκάλεσε τη ΛΔΚ «εταίρο, ανταγωνιστή, και συστημικό αντίπαλο».^[13] Καταλήγοντας δε στη μάλλον αντιφατική αυτή θέση – ο κινέζος υπουργός εξωτερικών την παρομοίασε με «οδικό σηματοδότη επιδεικνύοντα συγχρόνως κόκκινο, κίτρινο, και πράσινο φως» – ^[14] το ανώτατο κοινοτικό όργανο επιχείρησε να συγκαλύψει και στο μέτρο του δυνατού να γεφυρώσει τις αποκλίνουσες τοποθετήσεις των μελών του έναντι των οικονομικών και γεωπολιτικών επιδιώξεων του Πεκίνου. Το οποίο από την πλευρά του,  στη λογική της κεκηρυγμένης επιδίωξής του να καταλυθεί η παγκόσμια αμερικανοκεντρική τάξη πραγμάτων και ειδικότερα να διαλυθεί η ευρωατλαντική συνιστώσα της, αποσκοπεί στην περαιτέρω σύσφιγξη των ήδη στενών οικονομικών του δεσμών με τις ευρωπαϊκές χώρες – η Κίνα είναι ήδη ο κύριος εμπορικός εταίρος των τελευταίων αυτών και αντιστρόφως – και καταβάλλει προσπάθειες επέκτασης των σινο-ευρωπαϊκών σχέσεων και στον γεωπολιτικό και στρατιωτικό τομέα.[15] Αποσκοπώντας όμως συγχρόνως και στην υπονόμευση της συνοχής της ίδιας της Ευρωπαϊκής Ένωσης – και συνακόλουθα και του ρόλου της ως μείζονος παίκτη στο παγκόσμιο γίγνεσθαι.

Αποκαλυπτική των κινεζικών αυτών στοχεύσεων είναι και η επιλογή από τον πρόεδρο Σι των συνομιλητών του κατά την πρόσφατη ευρωπαϊκή περιοδεία του.[16] Στον πρώτο σταθμό της οποίας, συναντήθηκε με έναν Γάλλο πρόεδρο, όχι μόνο συνήγορο της ευρωπαϊκής στρατηγικής αυτονομίας – την οποία η κινεζική ηγεσία, σύμφωνα με έγκυρες δημοσιογραφικές μαρτυρίες, «υιοθετεί ενθουσιωδώς» –  αλλά και έχοντα απερίφραστα επισημάνει τον κίνδυνο η Ευρώπη «να εμπλακεί σε   κρίσεις που δεν είναι δικές μας» και «να συρθεί σε μια αντιπαράθεση» μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας λόγω Ταϊβάν. Επισκεπτόμενος δε το Παρίσι, ο Κινέζος ηγέτης διεμήνυσε ότι αποδίδει μεγαλύτερη βαρύτητα στις γεωπολιτικές και στρατηγικές αυτές τοποθετήσεις του προέδρου Μακρόν απ’ ό,τι στις, σημαντικές κατά τα άλλα, σινο-γαλλικές εμπορικές διαφορές, ή και στις αρκετά διαφορετικές προσεγγίσεις από τις δύο κυβερνήσεις του πολέμου στην Ουκρανία. ^[17]

Ενώ, υπό το πρίσμα πάντοτε της κοινοτικής συνοχής, την προσοχή συγκρατεί η, σε αντιδιαστολή με τις κατηγορηματικές θέσεις του Γάλλου προέδρου, ταλάντευση της έναντι του Πεκίνου πολιτικής του Βερολίνου. Το οποίο, όπως προκύπτει και από μια απλή ανάγνωση της γερμανικής κυβερνητικής «Σινικής Στρατηγικής» σε συνδυασμό με τα διαδραματισθέντα κατά τη δεύτερη μετάβαση του καγκελαρίου Σουλτς στην Κίνα, επιχειρεί να συμβιβάσει τη σχετικώς σκληρή σε διακηρυκτικό επίπεδο γραμμή του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και, ιδίως, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, με τη συνέχιση της σημαντικής εξάρτησης της γερμανικής οικονομίας από την κινεζική αγορά.[18]

Σε ιδιαίτερα άνετο, αντιθέτως, κλίμα διεξήχθη η επίσκεψη του Κινέζου προέδρου στο Βελιγράδι. Όπου πέραν πλειόνων διμερών συμφωνιών συνεργασίας που επί τη ευκαιρία συνήφθησαν, ο κ. Σι συνυπέγραψε με τον Σέρβο ομόλογό του – εκπρόσωπο, σημειωτέον χώρας υποψήφιας για ένταξη στην ΕΕ – ένα χωρίς προηγούμενο στον κοινοτικό χώρο κείμενο, προβλέπον την οικοδόμηση «μιας κοινότητας μεταξύ Κίνας και Σερβίας με κοινό μέλλον» [a community between China and  Serbia with a shared future]. Υπ’ όψιν δε ότι η εξέλιξη αυτή ήλθε ως επιστέγασμα της πολυετούς, σταθερής κινεζικής στήριξης προς τους Σέρβους, τόσο στον οικονομικό τομέα, κυρίως μέσω ογκωδών επενδύσεων και δανείων, όσο  και στον διπλωματικό – και όλως ιδιαίτερα στη ζωτικής σημασίας από σερβικής σκοπιάς διαμάχη για το καθεστώς του Κοσσυφοπεδίου.^[19] Ενώ, πρόσθετο συμβολισμό στην επίσκεψη του Κινέζου προέδρου προσέδωσε η παρουσία του στο Βελιγράδι την επέτειο του νατοϊκού βομβαρδισμού της εκεί κινεζικής πρεσβείας κατά τον πόλεμο της Γιουγκοσλαβίας.

Εξ ίσου, τέλος, στοχευμένη ήταν η μετάβαση του προέδρου Σι στην Ουγγαρία. Ο πρωθυπουργός της οποίας, χωρίς ποσώς να απεμπολεί τα πολλαπλά γεωπολιτικά και οικονομικά αγαθά που προσφέρει στη χώρα του η ευρωενωσιακή ιδιότητα, συχνότατα διαφοροποιείται από πλειοψηφικά κοινοτικά ρεύματα. Σε ό,τι δε αφορά ειδικότερα στις σχέσεις της Βουδαπέστης με το Πεκίνο, ανταποκρινόμενος προθύμως στα κινεζικά ανοίγματα, συμβάλλει ενεργώς, όχι μόνο στη δυναμική τους προώθηση στον χώρο της οικονομίας, αγνοώντας παντελώς τα περί απεξάρτησης της Ευρώπης από την κινεζική αγορά – η Ουγγαρία  υπήρξε το πρώτο μέλος της ΕΕ που συμμετέσχε στην κινεζική «Πρωτοβουλία  μιας Ζώνης και ενός Δρόμου» – αλλά και στην επέκτασή τους σε ιδιαίτερα ευαίσθητους τομείς, όπως η εσωτερική ασφάλεια. Και συνεπώς  δεν πρέπει να εκπλήσσει το ότι ο Κινέζος πρόεδρος αποκάλεσε εγκωμιαστικά τις σινο-ουγγρικές σχέσεις «ολοκληρωμένη στρατηγική σύμπραξη παντός καιρού».[20]

Γενικότερα δε, η ευρωπαϊκή περιήγηση του κ. Σι και οι κοινοτικοί χειρισμοί του ουκρανικού, του παλαιστινιακού, και του μεταναστευτικού – με την απαρίθμηση αυτή μακράν να απέχει του να είναι εξαντλητική – ανέδειξαν άπαξ έτι τις δυσλειτουργίες της ΚΕΠΠΑ,  αλλά και την ανάγκη να της δοθεί ουσιαστικό περιεχόμενο προς όφελος, τόσο των επί μέρους εθνικών συμφερόντων των κοινοτικών εταίρων, όσο και του ρόλου της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως ενιαίας, συμπαγούς δύναμης μέτρου και σωφροσύνης στο παγκόσμιο γίγνεσθαι.

Υστερόγραφο

Ο χρόνος θα δείξει εάν, και ενδεδομένως σε ποιο βαθμό και προς ποια κατεύθυνση, οι ευρωεκλογές του Ιουνίου 2024 θα επηρεάσουν την κοινοτική συνοχή. Βέβαια, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο διαθέτει περιορισμένες αποφασιστικές αρμοδιότητες – και πάντως όχι συγκρίσιμες με εκείνες των αντίστοιχων εθνικών βουλευτικών σωμάτων. Συναποφασίζει ωστόσο με το κυρίαρχο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για ορισμένα μείζονος σημασίας θέματα, όπως η εκλογή του/της προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Κυρίως δε έχει ισχυρή παρουσία στον χώρο της επικοινωνίας και του συμβολισμού: Είναι υπό κάποια έννοια το διεθνές πρόσωπο της ΕΕ και σε ικανό βαθμό ο καθρέπτης των πολιτικών δυνάμεων και τάσεων στο εσωτερικό της.

Κατά τα λοιπά, οι διαθέσιμες κατά τη σύνταξη του παρόντος πληροφορίες επιτρέπουν μερικές όλως προκαταρκτικές και κατ’ ανάγκην επισφαλείς εκτιμήσεις. Ειδικότερα:

Μολονότι αρκετοί ευρωσκεπτικοί κομματικοί φορείς σημείωσαν στις ευρωκάλπες σημαντική επιτυχία, οι σχετικώς συγκρατημένες θέσεις που οι πλέον σημαίνοντες μεταξύ τους παρουσίασαν κατά την προεκλογική περίοδο – μερικοί σε αντίθεση με παλαιότερες, ριζοσπαστικότερες τοποθετήσεις τους  – δικαιολογούν την ελπίδα ότι η – ήδη αρκετά προβληματική υπό φιλοευρωπαϊκό πρίσμα – ενδοκοινοτική κατάσταση πραγμάτων και πνευμάτων δεν θα αποβεί ακόμη προβληματικότερη.[21]

Κατά δεύτερο λόγο, η διπλή συντριπτική ήττα στις ευρωκάλπες του Γερμανού Καγγελαρίου και του Γάλλου προέδρου κατέφερε ένα ακόμη οδυνηρό πλήγμα στη γαλλο-γερμανική ηγετική σύμπραξη. Ενώ όμως δεν αποκλείεται – χωρίς φυσικά να προεξοφλείται – η μέσω των επικείμενων γαλλικών εθνικών εκλογών μερική τουλάχιστον αναστήλωση του ευρωπαϊκού ηγετικού προφίλ του προέδρου Μακρόν, οι αποσταθεροποιητικές επιπτώσεις των ευρωεκλογών στην εσωτερική γερμανική πολιτική σκηνή και κατ’ επέκταση και στην ευρωπαϊκή παρουσία του Βερολίνου προμηνύονται διαρκείας.

Ιδιαιτέρου, τέλος, ελληνικού ενδιαφέροντος είναι η εκτίμηση έμπειρων παρατηρητών ότι, ως προς  το μεταναστευτικό, το κοινοτικό κλίμα θα μεταλλαχθεί επί το αμυντικότερο και περιοριστικότερο.

Αυτά εν αναμονή και της έκβασης των αμερικανικών προεδρικών εκλογών του προσεχούς Νοεμβρίου...

---

[1] Το παρόν κείμενο εστιάζεται στην κοινοτική εξωτερική πολιτική, άμυνα και ασφάλεια. Για μια

συνοπτική παρουσίαση των επιδόσεων της ΕΕ στον τομέα του διεθνούς οικονομικού ανταγωνισμού βλ. Patricia Cohen, Europe Has Fallen Behind the U.S. and China. Can It Catch Up?, The New York Times, 05-06-2024.

[2] Για μια συνοπτική παρουσίαση των σχετικών θεσμικών δυνατοτήτων, βλ. Γ. Ε. Σέκερης, Η Ευρωπαϊκή Ένωση μεταξύ στρατηγικής αυτονομίας και εξάρτησης, Εθνικές Επάλξεις, τεύχος υπ. αρ. 145, Ιουλίου-Σεπτεμβρίου 2023.

[3] War exposes cracks in European foreign policy, Financial Times, 27-03-2024.

[4] Γνωστή διεθνολόγος καταλογίζει στη Γερμανία του καγκελαρίου Σόλτς «έλλειμμα στρατηγικής πυξίδας». Βλ. Judy Dempsey,   Germany at a Crossroads,   Strategic Europe, 04-06-2024, https://carnegieendowment.org/europe/strategic-europe/2024/06/germany-at-a-crossroads?lang=en&center=europe

[5] Emmanuel Macron Ponders Role of France’s Nuclear Arsenal in Defending Europe, The Wall Street Journal, 28-04-2024.

[6]. Βλ. επί παραδείγματι, Ryan Girdusky, Giorgia Meloni Is Better Than You Think, The American Conservative, 20-04-2024· Angelique Chrisafis, ‘A paradigm shift’: will Jordan Bardella finally normalise Le Pen’s far right? The Guardian, 01-05-2024.

[7] Why most people regret Brexit. A majority of British voters now believe the split was a mistake, The Economist, 11-05-2024.

[8] How Russia targeted France and radicalised Emmanuel Macron, The Economist, 18-04-2024 ·  Russia must not be humiliated in Ukraine, says Emmanuel Macron, The Guardian, 04-06-2023· Hugh Schofield, Macron switches from dove to hawk on Russia's invasion of Ukraine, BBC News, 16-04-2024· Macron says Russian victory in Ukraine means Europe 'would not have security', Le Monde, 14-03-2024· Hawkish Macron finds favour in Nato’s frontline states, French president rebuilds ties in Baltic region with vow to defeat Russia, Financial Times, 31-03-2024· και  Macron Didn’t Want to Humiliate Putin. Now He Wants to Get Tough, The Wall Street Journal, 03-04-2024.

 

[9] Yaroslav Trofimov, Can Europe Still Count on America’s Nuclear Umbrella? Wall Street Journal, 05-04-2024.

[10] Statement of the Members of the European Council on the situation in the Middle East, European Council, 15-10-2023.

[11]  Spain, Norway and Ireland Recognize a Palestinian State, a Blow to Israel The New York Times, 22-05-2024. Επίσης, Europe’s Power Outage, How the Israel-Hamas war exposed EU’s irrelevance, Politico, 12-10-2023. Για μια ευρύτερη αξιολόγηση της ευρωενωσιακής παρουσίας στα παγκόσμια δρώμενα, με ιδιαίτερη αναφορά στο Παλαιστινιακό, βλ. Nathalie Tocci, Europe’s chaotic response to the Israel-Hamas war reveals how weak it is – to its enemies’ delight, The Guardian, 30-10-2023.

[12] 15 EU countries call for the outsourcing of migration and asylum policy, euronews, 16-05-2024. Την επιστολή συνυπογράφουν και Κύπρος και Ελλάδα.

[13]  European Council Conclusions on China, https://www.consilium.europa.eu/en/press/press-releases/2023/06/30/european-council-conclusions-on-china-30-june-2023

[14] Xi Visits Europe, Seeking Strategic Opportunity, The New York Times, 05-05-2024.

 

[15] Για μια γενικότερη αποτίμηση των κινεζικών επιδιώξεων και επιδόσεων από αμερικανικής σκοπιάς, βλ. Elizabeth Economy, China’s Alternative Order, Foreign Affairs, τεύχος Μαΐου-Ιουνίου 2024.

 

[16] Xi Visits Europe, Seeking Strategic Opportunity, The New York Times, 05-05-2024.

[17] Jamil Anderlini και Clea Caulcutt, Europe must resist pressure to become ‘America’s followers,’ says Macron, POLITICO, 09-04-2023· και Macron meets Xi: Two emperors on the edge of two wars. POLITICO, 05-05-2024.

[18] Germany’s China Strategy Marks a New Approach in EU-China Relations, CSIS, 14-07-2023· Scholz’s visit to China: Balancing distance and diplomacy, Euronews.business, 19-04-2024· και Germany’s Leader Walks a Fine Line in China, New York Times, 16-04-2024.  

[19] China, Serbia chart 'shared future' as Xi Jinping visits Europe, Reuters, 09-05-2024· China and EU-candidate Serbia Sign Agreement to Build a ‘Shared Future’, The Diplomat, 09-05-2024· και China, Serbia sign 28 cooperation documents, AA, 09-05-2024 https://www.aa.com.tr/en/asia-pacific/china-serbia-sign-28-cooperation-documents/3213817

[20] China, Hungary elevate ties to all-weather comprehensive strategic partnership, Xinhua, 10-05-2024.

 

[21] Frida Ghitis, Europe’s Far-Right Parties Are Jockeying for Position Ahead of EU Elections, 30-05-2024 https://www.worldpoliticsreview.com/