ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΗ ΚΟΠΩΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΑΝΑΤΑΞΗΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΟΤΙΚΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ

Κατά την μακραίωνα ιστορία της η Ευρώπη υπήρξε χώρος συνεχών ιδεολογικών αναζητήσεων και τομών: θρησκευτικών αρχικά, με τις ποικίλες και αντικρουόμενες εκφάνσεις του Χριστιανισμού· φιλοσοφικών εν συνεχεία με κυρίαρχο εκφραστή τον Διαφωτισμό· και πλέον πρόσφατα, κοινωνικοπολιτικών, κυρίως με την ανάδυση του εθνικισμού, των σοσιαλιστικών δοξασιών, και του πανευρωπαϊκού ιδεώδους. Οι διάφορες δε αυτές συνιστώσες του ευρωπαϊκού πολιτισμού εξακολουθούν κατ’ αρχήν να υφίστανται - δίνοντας όμως συχνά την εντύπωση καθυστερημένων αντανακλαστικών ενός φθίνοντος οργανισμού.

Σε ιστορικό απόγειο σήμερα της υλικής τους ευημερίας, οι ευρωπαϊκοί λαοί εμφανίζουν συμπτώματα ιδεολογικής κόπωσης και αμηχανίας - και συνακόλουθα έντονη τάση προς εσωστρέφεια. Με τον εθνικισμό, ειδικότερα, να τείνει να μεταλλαχθεί σε τοπικισμό ή φυλετισμό· με τον κοινωνισμό να υποκαθίσταται από έναν εγωκεντρικό ατομικισμό· και με τον ευρωπαϊσμό να εκφυλίζεται σε γραφειοκρατική ρουτίνα.

Χαρακτηριστικό επομένως γνώρισμα της νέας ευρωπαϊκής πραγματικότητας είναι η απουσία γενναίων συλλογικών οραμάτων και φιλοδοξιών, τόσο σε εθνικό, όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Και ασφαλώς δεν είναι τυχαίο το ότι κράτη όπως το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ισπανία, η φυσιογνωμία των οποίων διαμορφώθηκε μέσα από μια μακρά, επίπονη, και διακεκριμένη ιστορική διαδρομή, απειλούνται αυτή τη στιγμή με διάσπαση. Ούτε το ότι οι «μεγάλοι» Ευρωπαίοι – οι Βρετανοί· οι Γάλλοι, τουλάχιστον μέχρι της πρόσφατης, αιφνίδιας ανάδυσης του Μακρόν· και ιδιαίτατα οι και πλέον δημογραφικά και οικονομικά βαρύνοντες Γερμανοί - από τους οποίους φυσικό είναι οι λοιποί να αναμένουν το εμπνευσμένο παράδειγμα, διακατέχονται από ένα σύνδρομο στενόκαρδου οικονομισμού και γεωπολιτικής μυωπίας. (Και ως εκ τούτου ουδόλως πρέπει να εκπλήσσει η επικράτηση αταβιστικών λαϊκισμών στην κατά πολύ προβληματικότερη ανατολική και βαλκανική ευρωπαϊκή περιφέρεια.)

Η ευρωπαϊκή δε αυτή εσωστρέφεια συνεπάγεται πέραν των άλλων την απροθυμία επένδυσης στο κυριότερο πάντοτε μέσο άσκησης διεθνούς επιρροής που είναι η στρατιωτική ισχύς. Με επακόλουθο οι επεμβάσεις των ευρωπαϊκών πρωτευουσών στα παγκόσμια γεωπολιτικά δρώμενα να περιορίζονται κατά κανόνα στη διπλωματική στήριξη, ή, ενίοτε, στη – συνήθως ατυχή - προσπάθεια συνδιαμόρφωσης των χειρισμών της αμερικανικής υπερδύναμης· και οι μεγαλόστομες διακηρύξεις αρχών των διευθυντικών κοινοτικών οργάνων να αποδεικνύονται στην πράξη ευχολόγια με λίαν περιορισμένο αντίκρισμα. Εξ ου  και η αμήχανη στάση των Ευρωπαίων έναντι του Ουκρανικού και της Ρωσίας· η αναιμική παρουσία του ευρωπαϊκού παράγοντα στην ευρύτερη Μέση Ανατολή· και το κατ’ ουσίαν σχεδόν αποκλειστικά οικονομικό ενδιαφέρον των ευρωπαϊκών χωρών για την Άπω Ανατολή - ήτοι για τον κρισιμότερο ίσως παγκόσμιο στίβο του 21^ου αιώνα. Ειρήσθω δε εν παρόδω, ότι και η παρακμιακή ιδεολογικο-πολιτική ασυναρτησία του ελληνικού δημόσιου βίου αποτελεί σε κάποιο βαθμό αντίκτυπο της ευρωπαϊκής αυτής εσωστρέφειας – χωρίς ποσώς η επισήμανση αυτή να απενοχοποιεί τις προφανείς εγγενείς μας αδυναμίες και ευθύνες.

Βέβαια, οι προτάσεις του προέδρου Μακρόν για τη σύσφιγξη των ευρωενωσιακών πολιτικοοικονομικών δεσμών με παράλληλη επιβεβαίωση των εθνικών παραδόσεων και ταυτοτήτων, καθώς και οι διακριτές τοποθετήσεις του επί ζεόντων διεθνών προβλημάτων όπως το Ιρανικό και το Κορεατικό, ταράσσουν σε κάποιο βαθμό τα λιμνάζοντα ευρωπαϊκά ύδατα. Το μέλλον όμως των πρωτοβουλιών αυτών του Γάλλου προέδρου, και ιδιαίτερα η ανταπόκριση των λοιπών εταίρων, αλλά και της ίδιας της γαλλικής κοινής γνώμης, παραμένουν προς το παρόν άδηλα. Αποφασιστικής δε εν προκειμένω σημασίας θα αποδειχθούν αναμφίβολα οι γερμανικές επιλογές -  και ειδικότερα η απάντηση στο εξής ερώτημα: Μετά την προεξοφλούμενη άνετη επικράτησή της κατά τις επικείμενες ομοσπονδιακές εκλογές, η  Γερμανίδα καγκελάριος, γνωστή μέχρι τούδε ως η προσωποποίηση μιας αξιοζήλευτης, πλην όμως στενών στοχεύσεων, κυβερνητικής νοικοκυροσύνης, θα θελήσει άραγε, και αν ναι θα μπορέσει, να κάνει την μεγάλη έκπληξη, υπερβαίνοντας την πεπατημένη και συμβάλλοντας έτσι καθοριστικά στην αναζωογόνηση της Ευρώπης; Αν όχι, οι Ευρωπαίοι, ομφαλοσκοπούντες εν μέσω δυναμικών γιγάντων όπως οι ΗΠΑ, η Κίνα, η Ρωσία, και η Ινδία, θα διατρέξουν τον κίνδυνο, αν μη τι άλλο, της περιθωριοποίησης.